Zasady postępowania pracowników szkoły w sytuacji ujawnienia cyberprzemocy

Głównym celem procedury postępowania w przypadku cyberprzemocy jest powstrzymanie sprawców przemocy i udzielenie pomocy ofierze.

A. Ujawnienie przypadku cyberprzemocy:

Osobą zgłaszającą fakt prześladowania może być poszkodowany uczeń, jego rodzice, inni uczniowie – świadkowie zdarzenia, nauczyciele. Każde zgłoszenie należy potraktować poważnie.

Niezależnie od tego, kto zgłasza przypadek cyberprzemocy, procedura interwencyjna powinna obejmować:

    • udzielenie pomocy ofierze przemocy,
    • zabezpieczenie dowodów i ustalenie okoliczności zdarzenia,
    • wyciągnięcie konsekwencji wobec sprawcy przemocy oraz pracę nad zmianą jego postawy.

Wszystkie przypadki przemocy, a więc także przemocy z wykorzystaniem mediów elektronicznych, powinny zostać właściwie zbadane, zarejestrowane i udokumentowane.

    • Jeśli wiedzę o zajściu posiada nauczyciel niebędący wychowawcą, przekazuje ją wychowawcy klasy, który z kolei informuje pedagoga szkolnego i dyrektora.
    • Dyrektor szkoły i pedagog szkolny wraz z wychowawcą powinni dokonać analizy zdarzenia i zaplanować dalsze postępowanie.

Do zadań szkoły należy także przeprowadzenie dochodzenia w celu ustalenia okoliczności zdarzenia i ewentualnych świadków. Warto zadbać o udział nauczyciela informatyki w procedurze interwencyjnej, szczególnie na etapie zabezpieczenia dowodów i ustalenia tożsamości sprawcy cyberprzemocy.

Sporządzenie dokumentacji z zajścia

  1. Pedagog szkolny zobowiązany jest do sporządzenia notatki służbowej z rozmów ze sprawcą, poszkodowanym, ich rodzicami oraz świadkami zdarzenia. Dokument powinien zawierać:
    • datę i miejsce rozmowy
    • personalia osób biorących w niej udział
    • opis ustalonego przebiegu wydarzeń.
  2. Jeśli rozmowa przebiegała w obecności świadka (np. wychowawcy), powinien on podpisać notatkę po jej sporządzeniu.
  3. Jeśli zostały zabezpieczone dowody cyberprzemocy, należy je również włączyć do dokumentacji pedagogicznej (wydruki, opis, print screeny itp.).

Pismo informujące o cyberprzemocy powinno zawierać:

  1. Zwięzły opis wydarzeń;
  2. Daty wydarzeń, adresy, nazwy miejsc w sieci, gdzie doszło do naruszenia;
  3. Dane sprawcy i w jakim jest wieku (takie dane mogą być czasami niemożliwe do ustalenia lub przekraczające kompetencje placówki oświatowej);
  4. Dane kontaktowe pokrzywdzonego oraz świadków cyberprzemocy;
  5. Wskazanie osoby z placówki oświatowej, która będzie mogła być przesłuchana (najwięcej wie o zdarzeniu, jest najbliższa pokrzywdzonemu).

Jeśli ustalenie tożsamości sprawcy, jego wieku a także okoliczności zdarzenia jest dla instytucji oświatowej w przypadku wielu zachowań w sieci trudne lub wręcz niemożliwe – wówczas będzie to zadaniem organów ścigania. 

ZABEZPIECZENIE DOWODÓW:

Wszelkie dowody cyberprzemocy powinny zostać zabezpieczone i zarejestrowane. Należy zanotować datę i czas otrzymania materiału, treść wiadomości i – o ile to możliwe –dane nadawcy (nazwę użytkownika, adres e-mailowy, nr telefonu komórkowego itp.) lub adres WWW, na której pojawiły się szkodliwe treści czy profil. Takie zabezpieczenie dowodów nie tylko ułatwi dalsze postępowanie dostawcy usługi (odnalezienie sprawcy, usunięcie szkodliwych treści z serwisu), lecz stanowi także materiał, z którym powinny zapoznać się wszystkie zaangażowanie w sprawę osoby: dyrektor szkoły, pedagog szkolny, rodzice, a wreszcie policja, jeśli doszło do złamania prawa.

Dowodem mogą być:

  • wiadomości e-mailowe,
  • SMS-y i MMS-y,
  • historia połączeń w telefonie komórkowym,
  • wiadomości nagrane na pocztę głosową telefonu komórkowego,
  • wpisy na stronach internetowych,
  • komentarze do wpisów lub zdjęć w serwisach społecznościowych, na blogach, fotogaleriach itp.,
  • zdjęcia, grafiki,
  • treści rozmów prowadzonych przy użyciu komunikatorów i czatów.

Jak możesz zarejestrować dowody cyberprzemocy?

  • Telefon komórkowy

Nie kasuj wiadomości. Zapisuj wszystkie zarówno tekstowe, jak i nagrane na pocztę głosową w pamięci telefonu.

  • Komunikatory

Niektóre serwisy pozwalają na zapisywanie rozmów. Możesz również np. skopiować rozmowę, wkleić do dokumentu Word (lub innego edytora tekstu), zapisać i wydrukować.

  • Strony serwisów społecznościowych, www, „Print Screeny”

Aby zachować kopię materiału, który widzisz na ekranie, wciśnij jednocześnie klawisze [Control + Print Screen], a następnie wykonaj operację „Wklej” [ctrl + v] w dokumencie Word.

  • Czat

Podobnie jak w przypadku stron www, jeśli chcesz zachować kopię materiału, który widzisz na ekranie, wciśnij klawisze [Control + Print Screen], a następnie wykonaj operację „Wklej” [ctrl + v] w dokumencie Word. Możesz też po prostu wydrukować interesującą cię stronę.

  • E-mail

Wydrukuj wiadomość, prześlij ją do nauczyciela lub pedagoga, który zajmuje się ustaleniem okoliczności zajścia. Zachowanie całości wiadomości, a nie tylko samego tekstu jest bardziej pomocne, ponieważ zawiera informacje o jej pochodzeniu.

B. Identyfikacja sprawcy:

Istnieje wiele sposobów identyfikacji źródła cyberprzemocy. W jego ujawnieniu może pomóc:

  • świadek – inni uczniowie odwiedzający „obraźliwe” strony mogą posiadać informacje na jego temat bądź zidentyfikować nr telefonu, jeśli nie jest zastrzeżony;
  • kontakt z dostawcą usługi internetowej – może on zablokować konto agresora, lub usunąć szkodliwe treści, lecz także podać jego dane; nie mogą być one ujawnione osobom prywatnym i konieczny jest kontakt z policją, aby je pozyskać;
  • kontakt z operatorem sieci komórkowej w przypadku, gdy numer telefonu sprawcy jest zastrzeżony – może on podjąć kroki w kierunku ustalenia sprawcy, jeśli otrzyma dane o dacie i godzinie rozmowy; również te dane operator może udostępnić tylko policji.

Gdy ustalenie sprawcy nie jest możliwe, należy skontaktować się z dostawcą usługi w celu usunięcia z sieci kompromitujących lub krzywdzących materiałów. Do takiego działania zobowiązuje administratora serwisu art.14 ustawy z 18.07.2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1422). W przypadku gdy sprawa jest poważna, zostało złamane prawo, a tożsamości sprawcy nie udało się ustalić, należy skontaktować się z policją.

C. Działania wobec sprawcy cyberprzemocy

Jeśli zidentyfikowanym sprawcą  cyberprzemocy jest uczeń szkoły, wychowawca lub pedagog szkolny powinien:

  1. Porozmawiać ze sprawcą o jego zachowaniu:
    • celem takiej rozmowy jest ustalenie okoliczności zajścia, wspólne zastanowienie się nad jego przyczynami i poszukanie rozwiązania sytuacji konfliktowej;
    • sprawca powinien otrzymać jasny i zdecydowany komunikat, że szkoła nie akceptuje żadnych form przemocy, że cyberprzemoc jest krzywdzeniem kogoś i nie jest żartem działanie, które powoduje czyjeś cierpienie;
    • należy omówić z uczniem skutki jego postępowania i poinformować o konsekwencjach regulaminowych, które zostaną wobec niego zastosowane;
    • sprawca powinien zostać zobowiązany do zaprzestania swojego działania i usunięcia z sieci szkodliwych materiałów;
    • ważnym elementem rozmowy jest też określenie sposobów zadośćuczynienia wobec ofiary cyberprzemocy;
    • jeśli w zdarzeniu brała udział większa grupa uczniów, należy rozmawiać z każdym z osobna, zaczynając od lidera grupy;
    • nie konfrontować sprawcy i ofiary cyberprzemocy.
  2. Powiadomić rodziców sprawcy i omówić z nimi jego zachowanie:
    • rodzice sprawcy powinni zostać poinformowani o przebiegu zdarzenia i zapoznani z materiałem dowodowym, a także decyzją w sprawie dalszego postępowania i podjętych przez szkołę środków dyscyplinarnych wobec ich dziecka;
    • w miarę możliwości należy pozyskać rodziców do współpracy i ustalić jej zasady;
    • warto wspólnie z rodzicami opracować projekt kontraktu dla dziecka, określającego zobowiązania ucznia, rodziców oraz szkoły, konsekwencje nieprzestrzegania przyjętych wymagań i terminy realizacji zadań zawartych w umowie.
  3. Objąć sprawcę opieką psychologiczno-pedagogiczną, jeśli istnieje taka potrzeba – przemoc nie tylko stwarza zagrożenie dla zdrowia fizycznego i psychicznego ofiar, ale także wywiera destrukcyjny wpływ na jej sprawców. Jeśli szkoła posiada odpowiednie warunki, pomoc może być udzielona na miejscu. W innym razie należy (za zgodą rodziców) skierować ucznia do specjalistycznej placówki, gdzie weźmie udział w programie terapeutycznym.