Dzieje szkoły mieszczą się w długim przedziale czasowym, od jej początków w połowie lat 40, do czasów nam współczesnych. Zalążkiem szkoły była filia Prywatnego Koedukacyjnego Gimnazjum Kupieckiego Towarzystwa Szkoły Handlowej w Jarosławiu powstała w grudniu 1945r. Siedzibą szkoły był budynek przy ul. Kościuszki 29 (obecnie 45), pierwszym dyrektorem został Franciszek Nowicki. Rok później szkoła zaczyna funkcjonować pod nazwą: Państwowe Gimnazjum Handlowe w Jarosławiu filia w Lubaczowie.
W roku szkolnym 1947/48 nastąpiła dalsza reorganizacja powstaje Publiczna Średnia Szkoła Zawodowa z wydziałem handlowym i ogólnozawodowym w kolejnym roku szkoła zostaje powiększona o wydział krawiecki. Praktyczna nauka zawodu dla uczniów wydziału handlowego odbywała się w placówkach handlowych Lubaczowa i okolic, wydziału krawieckiego w warsztatach szkolnych.
W roku szkolnym 1950/51 szkoła zmienia nazwę na: Państwową Zasadniczą Szkołę Mechaniczną, utworzono dwa oddziały klasy I mechanicznej, wydziały krawiecki i handlowy zostały utrzymane do czasu ukończenia nauki przez młodzież zapisaną do tych oddziałów. W 1950 roku nowym dyrektorem został Ludwik Tabaczek.
W 1951r. nastąpiło przeniesienie siedziby szkoły na ulicę Mickiewicza 28, do budynku nazywanego “Ganterówką” lub “willą Frisera”. W tym miejscu szkoła funkcjonuje do 1957r.
Rok szkolny 1951/52 to kolejne przekształcenie szkoły na Państwową Zasadniczą Szkołę Metalową.
Od roku szkolnego 1952/53 w Zasadniczej Szkole Metalowej prowadzono tylko jeden kierunek szkolenia – ślusarz maszyn rolniczych. W sierpniu 1953r. dyrektorem szkoły zostaje Michał Pióro. W roku szkolnym 1956/57 został zorganizowany dodatkowy kierunek odzieżowy o specjalności krawiec miarowy.
W 1958r. Zasadnicza Szkoła Metalowa została przekształcona na Zasadniczą Szkołę Zawodową. W tym też roku nastąpiło przeniesienie siedziby szkoły do budynku przy ulicy Kościuszki obok kompleksu koszar wojskowych przedwojennego 39. pp. Strzelców Lwowskich po uprzednio przeprowadzonym remoncie kapitalnym. W 1959 roku został otwarty internat szkolny na 80 miejsc.
Dobre warunki do nauki zawodu uzyskały warsztaty szkolne, które mieściły się w oddzielnym budynku pokoszarowym. Znajdowały się w nim 3 hale do produkcji i szkolenia wydziału metalowego oraz trzy sale do zajęć praktycznych wydziału odzieżowego.
W 1962 roku utworzono Zasadniczą Szkołę Handlową o specjalności sprzedawca sklepowy. Zajęcia teoretyczne odbywały się w budynku szkoły, natomiast praktyczna nauka zawodu w sklepach na terenie miasta Lubaczowa i okolic.
W sumie do Zasadniczej Szkoły Zawodowej, Zasadniczej Szkoły Handlowej i Zasadniczej Szkoły Zawodowej dla Pracujących uczęszczało w roku szkolnym 1962/63 – 578 uczniów kształcących się w 14 oddziałach. Kolejne lata to dynamiczny rozwój działu metalowego, w którym prowadzono kształcenie w zawodzie: ślusarz, tokarz, a od 1964r. także mechanik samochodowo-ciągnikowy. W 1965 roku utworzono Technikum Mechaniczne dla Pracujących na podbudowie Zasadniczej Szkoły Zawodowej.
W 1967r. na podstawie Zarządzenia Kuratora Okręgu Szkolnego z dnia 30 maja 1967r. Zasadnicza Szkoła Zawodowa otrzymała imię generała Józefa Kustronia, bohatera września 1939r., poległego w bitwie pod Oleszycami. Uroczystość nadania imienia odbyła się 12 maja 1968r. dr Józef Tkaczow – prezes Zarządu Okręgu ZBoWiD odsłonił pamiątkową tablicę poświęconą bohaterskiemu obrońcy Ojczyzny – dowódcy 21. Dywizji Piechoty gen. bryg. Józefowi Kustroniowi i oficerom – podoficerom i żołnierzom 21. DPG poległym na Ziemi Lubaczowskiej…, dyrektor Michał Pióro odebrał sztandar szkoły, ufundowany przez kombatantów i rodziców, pod sztandarem młodzież złożyła ślubowanie. Szkoła otrzymała również dyplom i odznakę Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej, uroczystość uświetnili swoją obecnością liczni goście, kombatanci – żołnierze gen. Kustronia oraz córka i syn.
W 1968r. na podstawie zarządzenia KOS w Rzeszowie została otwarta Zasadnicza Szkoła Zawodowa Dokształcająca, która kształciła młodzież w kilkunastu specjalnościach. Dalszym znaczącym etapem rozwoju szkoły było utworzenie w 1971r. Liceum Zawodowego, w którym prowadzono szkolenie z zakresu obróbki skrawaniem.
W sierpniu 1970r. dyrektorem szkoły zostaje Władysław Zubrzycki, który piastował ten urząd do 1990r. We wrześniu 1970r. miała miejsce uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod budowę nowego gmachu szkoły. Nowy budynek szkoły został oddany do użytku w roku szkolnym 1973/74, w tym też roku rozpoczęła się budowa szkolnych boisk.
Dnia 15 marca 1975r. Kuratorium Okręgu Szkolnego w Rzeszowie powołało zbiorczy zakład szkolny pod nazwą Zespół Szkół Zawodowych w Lubaczowie. W skład zespołu wchodziły następujące szkoły: Zasadnicza Szkoła Zawodowa, Zasadnicza Szkoła Zawodowa Dokształcająca, Technikum Mechaniczne dla Pracujących, Liceum Zawodowe. W roku szkolnym 1975/76 naukę w 33 oddziałach pobierało 1223 uczniów. Szkoła posiadała dobrą bazę dydaktyczną i sportową. Rozbudowano budynki warsztatów szkolnych oraz przeprowadzono remont kapitalny internatu, w którym mogło zamieszkać 160 wychowanków. Szkoła dysponowała salą gimnastyczną oraz sześcioma boiskami sportowymi.
Szczególnym sukcesem szkoły i środowiska było utworzenie w 1983r. Technikum Mechanicznego o specjalności obróbka skrawaniem. Przemiany gospodarcze zachodzące w kraju spowodowały, że podjęto decyzję o kolejnej zmianie profilu szkoły. Podjęto starania o utworzenie szkoły kształcącej w specjalnościach ekonomicznych i administracyjnych. Starania dyrekcji szkoły zostały uwieńczone utworzeniem z dniem 1 września 1987r. Liceum Ekonomicznego kształcącego w specjalności zaopatrzenie i gospodarka materiałowa.
W sierpniu 1990 roku dyrektorem szkoły zostaje Lesław Pietrasiewicz.
23 września 1990 roku odbywa się I Bieg Kustronia – udział w imprezie wzięło 62 biegaczy.
W sierpniu 1992 roku nowym dyrektorem szkoły został piastujący ten urząd do dnia dzisiejszego Andrzej Nepelski.
Kolejne etapy rozwoju szkoły: wrzesień 1992r. utworzenie Policealnego Studium Zawodowego Administracji Państwowej, wrzesień 1997r. Zespół Szkół zostaje powiększony o oddział Technikum Odzieżowego (specjalność krawiectwo lekkie), wrzesień 1998r. utworzono 5-letnie Technikum Handlowe, wrzesień 1999r. utworzono Technikum Ekonomiczne.
Rok szkolny 2002/2003 był pierwszym rokiem realizacji reformy systemu edukacji w szkołach ponadgimnazjalnych, dlatego też Rada Powiatu w Lubaczowie Uchwałą Nr XXIX z dnia 28 lutego 2002 przekształciła szkoły wchodzące w skład Zespołu Szkół Zawodowych. Dotychczasowe szkoły ponadpodstawowe, jak Technikum Handlowe, Technikum Odzieżowe, Technikum Mechaniczne zostały z dniem 1 września 2002r. przekształcone w szkoły ponadgimnazjalne – technika 4-letnim cyklu nauczania, Liceum Zawodowe w Liceum Ogólnokształcące o 3-letnim cyklu nauczania, a Liceum Ekonomiczne w Liceum Profilowane. Tą samą uchwałą Rady Powiatu Szkoła Zasadnicza została przekształcona w publiczną szkołę ponadgimnazjalną – Zasadniczą Szkołę Zawodową. Również tą samą uchwałą wszystkie te szkoły weszły w skład jednostki o nazwie Zespół Szkół.
Od roku szkolnego 2002/2003 szkole patronuje gen. Józef Kustroń, którego imię otrzymał Zespół Szkół Uchwałą Rady Powiatu z dnia 4 lipca 2002r. Tą samą uchwałą Rada Powiatu nadała szkole nowy statut z dniem 1 września 2002r.
Kolejne etapy rozwoju szkoły: to pojawienie się nowych profilów w Liceum Ogólnokształcącym: sportowego, służby granicznej (od 2007 roku w szkole działa Jednostka Strzelecka 2033 im. gen. bryg. Józefa Kustronia), humanistyczno – dziennikarskiego, humanistyczno – teatralnego, matematyczno – geograficznego, oddziałów technikum informatycznego i budowlanego.
W 1999r. szkoła rozpoczęła budowę nowoczesnej hali sportowej. Halę do użytku oddano w 2003r. po 4 latach budowy przy łącznym koszcie 4 mln 233 tys. zł. Wymiary tego obiektu sportowego 41,70 x 24,70 m, powierzchnia 1,030 m2 pozwalają na organizowanie zawodów rangi międzynarodowej (hala ta to jeden z najnowocześniejszych obiektów sportowych na Podkarpaciu).
Uroczyste otwarcie hali, połączone z nadaniem nowego sztandaru Zespołowi Szkół odbyło się 18 września 2003r. W uroczystości uczestniczyły władze wojewódzkie, powiatowe, burmistrzowie i wójtowie z terenu powiatu, przedstawiciele Kuratorium, organizacji kombatantów, nauczyciele, dyrektorzy szkół, instytucji i zakładów pracy. Sztandar szkolny w lubaczowskiej Konkatedrze oraz halę sportową w czasie uroczystości otwarcia tego obiektu poświęcił ordynariusz diecezji zamojsko-lubaczowskiej biskup Jan Śrutwa. Uroczystość otwarcia hali zgromadziła ponad 1500 osób – uczniów, nauczycieli i zaproszonych gości.
24 września w nowo oddanej hali sportowej odbyła się inauguracja Wojewódzkiego Roku Sportowego z udziałem Leszka Deptuły – Marszałka Województwa Podkarpackiego, Stanisława Rusznicy – Podkarpackiego Kuratora Oświaty, Józefa Michalika – Starosty Lubaczowskiego i innych znamienitych gości. Honorowym gościem był mistrz olimpijski Robert Korzeniowski.
16 września 2005r. szkoła obchodziła 60-lecie swojej działalności. Na bogaty program uroczystości złożyły się m. in. Msza Św. polowa z towarzyszeniem orkiestry Państwowej Szkoły Muzycznej, apel poległych, salwa honorowa Kampanii Reprezentacyjnej Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej, ślubowanie młodzieży i otwarcie wystawy poświęconej 60-leciu szkoły.
Dnia 16 września 2009r. w Zespole Szkół miały miejsce uroczystości poświecone 70. rocznicy śmierci patrona szkoły. W ramach obchodów na placu szkoły odbyła się uroczysta Msza Św. Obchody uświetnili swoja obecnością goście z Kuratorium Oświaty, władze samorządowe z powiatu i miasta, kombatanci, jednostki strzeleckie z całego województwa oraz rodzice. Tego też dnia w szkole miała miejsce promocja książki wydanej z inicjatywy dyrektora szkoły Andrzeja Nepelskiego pt. “Generał Józef Kustroń 1892-1939” Zygmunta Kubraka.
Bibliografia
Zygmunt Kubrak, Zespół Szkół im. Gen. Józefa Kustronia w Lubaczowie, Lubaczów 2007.
Zygmunt Kubrak, Z dziejów szkolnictwa. Początki szkolnictwa zawodowego w Lubaczowie, “Rocznik Lubaczowski”, Tom VII, Lubaczów 1997.